• Монгол улсын “Боловсролын тухай хууль” (2002)
• Монгол улсын “Дээд боловсролын тухай хууль” (2002)
• “Монгол улсын дээд боловсролын стандартын үлгэрчилсэн загвар” (2002)
• “Дээд боловсролын шинэчлэлийн зураглал, Дээд боловсролын хөгжлийн бодлогын зорилт”, 2021 он
• “Монгол улсын эдийн засаг, нийгмийн хөгжлийн 2012-2016 оны тэргүүлэх чиглэлүүд (хөгжлийн дунд хугацааны стратеги төлөвлөгөө)”
• МУИС-ийн хөгжлийн бодлогыг тусгасан гол баримт бичгүүд, тухайлбал 2011 онд батлагдсан “МУИС-ийн 2011-2020 он хүртэлх хөгжлийн стратеги төлөвлөгөө”-ний тэргүүлэх чиглэл, бодлогыг хэрэгжүүлэх шаардлагуудтай тус тус уялдуулан боловсруулав. 2012 онд батлагдсан ГХСС-ийн хөгжлийн стратеги төлөвлөгөөнд тодорхойлсон сургуулийн эрхэм зорилгыг хэрэгжүүлэх үүднээс сургалтын хөтөлбөр, стандарт, судлагдахууны хөтөлбөрийг шинэчлэн боловсруулж 1, 2 дугаар ангид мөрдөж байна.4. Хөтөлбөрийг харъяалал: ШУС Хүмүүнлэгийн салбар Ази судлалын тэнхим

Хөтөлбөрийн эрх зүйн зохицуулалт:

Хөтөлбөрийн дэд хорооны нэр:  ШУС Хүмүүнлэгийн салбар Ази судлалын тэнхим

ХӨТӨЛБӨРИЙН ДЭЛГЭРЭНГҮЙ МЭДЭЭЛЭЛ

Хөтөлбөрийн үндэслэл: Хөтөлбөрийг улс орны нийгэм, эдийн засгийн хөгжил, өөрчлөлт, зах зээлийн эрэлт хэрэгцээ, төрөөс баримтлах бодлого, МУИС-ийн хөгжлийн бодлого, орчин үеийн шинжлэх ухааны чиг хандлагатай уялдуулж, өөрчлөн шинэчилж ирсэн. Гадаад, дотоодын ижил төстэй хөтөлбөр хэрэгжүүлэгч сургуулиуд, эрдэмтэд, судлаач, мэргэжилтнүүдийн судалгаа, туршлагад үндэслэн, өөрийн сургуулийн онцлогт тохируулан, ажил олгогч, төгсөгчдийн судалгаанд суурилан хөтөлбөрийн агуулгыг шинэчлэн баяжуулж, онол дадлагыг зохистой хослуулсан сургалт явуулснаар мэргэжилтний хөдөлмөрийн зах зээлд өрсөлдөх чадвар нэмэгдсэн. Тухайлбал, хэлний мэдлэг болон хэлэхүйн чадварын хичээлийн багц цагийг нэмэгдүүлэх, интеграцчилах болон модульд шилжүүлэх, орчуулах дадлыг нарийсган мэргэшүүлэх зэрэг өөрчлөлтийг хийсэн болно. Түүнчлэн хөтөлбөрийн шинэчлэлийн үр дүнд суралцагчдын сонгон суралцах багц цаг болон мэргэшүүлэх хичээлүүдийг нэмэгдүүлснээр төгсөгчдийн мэргэжлийн хүрээнд хөрвөх чадвар дээшлэх бодитой боломж бүрдсэн.

1. ШУ-ны хөгжил болон хөдөлмөрийн зах зээлийн хэрэгцээ шаардлага:

Мэргэжлийн зориулалт: Бакалаврын зэрэгтэй төгсөгчид нь Монгол улсын Шинжлэх ухааны академи, судалгааны төв, музей, болон их сургуулиудад эрдэм шинжилгээний ажилтан, судлаач, багш зэрэг ажил эрхлэх, мөн түүнчлэн гадаад харилцааны байгууллагад мэргэжилтнээр ажиллах бүрэн боломжтой.

• Мэргэжилтэнд тавигдах нийтлэг шаардлага: Эзэмшиж буй мэргэжлээрээ шинжлэх ухааны зохих түвшний мэдлэг, мэргэжлийн чадвар эзэмшсэн, харилцааны соёлтой, хууль журмыг эрхэмлэж нийгмийн эрэлт хэрэгцээ, зах зээлийн харилцааг мэдрэн ажиллах, сурч боловсрон мэргэжил мэдлэгээ дээшлүүлэх чадвартай байна.

Нэг: Мэргэжилтний загвар: Дээд боловсролын ерөнхий ба мэргэжлийн суурь, мэргэшүүлэх хичээлүүдийг судалж, холбогдох шалгалтуудыг амжилтгай өгч 120 кредит гүйцэтгэсэн, 2.0-оос дээш голч дүнтэй, мэргэшүүлэх хичээлд "С"-ээс дээш үнэлгээ авсан, орчин цагийн түрк хэлээр шинжлэх ухааны болон бусад мэргэжлийн ном зохиол орчуулах, орчуулга хийх чадвартай оюутан нь бакалаврын зэрэгтэй “Түрэг судлалын мэргэжилтэн”-ний загварыг хангана.

Хоёр: Мэргэжилтний мэдлэг: Орчин цагийн түрк хэл, нэн ялангуяа түрэг судлалын талаар цогц мэдлэг эзэмшсэн, бие даан судалгаа хийх, асуудал шийдвэрлэх, боловсруулах аргазүйтэй, харилцааны соёлтой, шинжлэх ухааны ололт дэвшил ашиглах, цахим орчинд ажиллах чадвар эзэмшсэн мэргэжилтэн байна.

Хоёр: Мэргэжилтний чадвар: Гадаад хэлний орчуулгын мэргэжилтний үндсэн чадварыг эзмшсэн, судалгааны арга барилд суралцсан, бие даан хөгжих, өсөж дэвших, хөрвөх чадвартай, гадаад хэлний зохих мэдлэгтэй байна.

• Ажлын байрны тодорхойлолт: Гадаад хэлний орчуулгын мэргэжилтэн, боловсон хүчинд тавигдах нийтлэг шаардлагыг хангасан бакалавр нь шинжлэх ухааны академи, судалгааны төв, их дээд сургуульд ажиллах эрхтэй. Мөн төр болон олон нийт, олон улсын байгууллагад ажиллах бүрэн боломжтой.

Давуу талууд:

• Монгол улс, БНТУ-ын хамтын ажиллагаа жилээс жилд өргөжин хөгжихийн хэрээр энэ чиглэлээр ажиллах мэргэжилтэн боловсон хүчний хэрэгцээ шаардлага харьцангуй их байгаа нь,
• Энэ чиглэлээр олон улсын төсөл, хөтөлбөр, хээрийн шинжилгээний ангид ажиллах боломжтой,
• Түрэг судлалын чиглэлээр өрсөлдөгч мэргэжилтэн зах зээлд бэлтгэгдэхгүй байгаа нь өнөө буй давуу тал хэмээн үзэж болно.
• Мөн амжилттай суралцсан тохиолдолд БНТУ-ын зардлаар 14 хоног зуны сургалтад хамрагдах, 1-3 сар хэлний дадлага хийх боломжтой,
• БНТУ-ын их, дээд сургуульд магистрант, докторантад суралцах эрх нээлттэй зэрэг давуу тал буй.

Хөтөлбөрийн зорилго: Гадаад хэлний орчуулга (Түрк) хөтөлбөр нь орчин цагийн түрк хэлний зохих (ярих, бичих, орчуулах болон хэлзүйн) төвшний чадвартай, олон улс судлал, нэн ялангуяа гадаад хэлний орчуулагч, Түрэг судлалын мэргэжилтэн, боловсон хүчинд тавигдах нийтлэг шаардлагыг хангасан бакалаврын зэрэгтэй боловсон хүчин бэлтгэх нь шинжлэх ухааны академи, судалгааны төв, их дээд сургуульд ажиллах эрхтэй. Мөн төр болон олон нийт, олон улсын байгууллагад ажиллах бүрэн боломжтой. Олон улс, орон судлалын онол, арга зүйг эзэмшсэн, өндөр мэдлэг, заах арга, хөрвөх ур чадварыг эзэмшсэн, нийгмийн үйл явцад ухамсартай оролцогч, сонголтот, амьдралын идэвхтэй байр суурьтай, оролцоот иргэн болж хөгжих, цаашид мэдлэг боловсролоо тасралтгүй хөгжүүлэх чадвартай мэргэжилтэн бэлтгэхэд оршино.

Хөтөлбөрийн зорилгыг хэрэгжүүлэх зорилтууд:

• Зах зээлийн хэрэгцээ, нийгмийн шаардлагад нийцүүлж онол, арга зүйн өндөр мэдлэгтэй мэргэжилтэн бэлтгэх;
• Бие даан ажиллах чадвар, зөв голчтой шийдвэр гаргах, багаар ажиллах чадвар эзэмшүүлэх;
• Шинжлэх ухаан, эрдэм шинжилгээ, сургалтын төсөл боловсруулах, хийж гүйцэтгэх чадвар эзэмшүүлэх;
• Бүс нутаг судлал, олон улс судлалын чиглэлийн төсөл, хөтөлбөр боловсруулахад оролцох;
• Гадаад, дотоодын судалгааны байгууллага болон бусад байгууллагад мэргэжлийн үйлчилгээ үзүүлэх чадвар эзэмшүүлэх;

Олгож буй мэдлэг: Түрэг судлалын тэнхимийн сургалтын хөтөлбөрөөр суралцаж төгссөн мэргэжилтэн нь дараах мэдлэгийг эзэмшсэн байна. Үүнд:

• Түрэг судлалын салбар ухааны онолын зохих түвшний мэдлэгтэй байх;
• Орчин цагийн түрк хэл болон түрэг хэлшинжлэлийн талаар мэргэжлийн түвшний мэдлэгтэй байх;
• Эртний түрэг угсаат улсууд хийгээд түрк улсын түүхийн талаар мэргэжлийн түвшний мэдлэгтэй байх;
• Мэдээлэл харилцааны технологийг бүтээлчээр ашиглах чадвартай байх;
• Шинжлэх ухаан, боловсролын байгууллага болон олон нийтийн байгууллагад өөрийн мэргэжлийн үйлчилгээ үзүүлэх мэдлэгтэй байх;

Олгож буй чадвар: Түрэг судлал хөтөлбөрөөр суралцаж төгссөн мэргэжилтэн нь дараах чадварыг эзэмшсэн байна. Үүнд:

• Онолын хичээлээр олгосон мэдлэгийг бүтээлчээр хэрэгжүүлэх, тодруулбал онолын мэдлэгээ практиктай зөв хослуулах чадвартай байх;
• Мэдээлэл, технологийн сүүлийн үеийн ололтыг судалгаа, сургалт, ажлын хэрэгцээнд бүрэн хэрэглэх чадвартай;
• Сургалтын техник, тоног төмхөөрөмжгэй харьцаж, түүнийг сургалтын үйл ажиллагаанд саадгүй хэрэглэх чадвартай;
• Харилцаа, ёс зүйн зөв төлөвшилтэй, багаар ажиллах чадвартай; Гадаад хэлний бичгийн болон ярианы зохих чадвартай;
• Дэлхий нийтийн өнөөгийн чиг хандлага, шинжлэх ухааны ололтыг тусган авах, бүтээлчээр хэрэгжүүлэх чадвартай;

Дээрх мэдлэг, чадварыг эзэмшүүлэхэд чиглэсэн сургалтын төлөвлөгөөний бүтцийг доорх хүснэгтээр задлан тайлбарлан үзүүлбэл: / Түрэг судлалын сургалтын төлөвлөгөөг хавсаргав. Хавсралт №1/ Түрэг судлалын бакалаврын сургалтын хөтөлбөрийн агуулга нь кредит цагаар хэмжигдэх бөгөөд хөтөлбөрийн агуулгыг тодорхойлох үндсэн баримт бичиг болох одоогийн мөрдөж буй сургалтын төлөвлөгөөг дараах байдлаар боловсруулсан болно.

• Суралцагчдад тавих шаардлага: Эзэмшиж буй мэргэжлээрээ мэргэжлийн түвшинд , ажиллах чадвартай, олон улс судлал, Түрк судлалын талаар өргөн мэдлэг эзэмшсэн, харилцааны соёлтой, хуулиа дээдлэн зах зээлийн харилцаа, нийгмийн эрэлт хэрэгцээг хангаж хөрвөн ажиллах, мэргэжил боловсролоо байнга дээшлүүлэх чадвар бүхий багш, ажилтан, орчуулагч, сургалтын зохион байгуулагч байна.

Мэргэжлийн стандарт: ГХСС-ийн Эрдмийн Зөвлөлийн хурлаар сайшаасан сургуулийн дотоод стандартыг мөрдөж байгаа /2004 он/

Б.1: Мэргэжилтний загвар: Дээд боловсролын ерөнхий ба мэргэжлийн суурь, мэргэшүүлэх хичээлүүдийг судалж, холбогдох шалгалтуудыг амжилттай өгч 120 кредит гүйцэтгэсэн, 2.0-оос дээш голч дүнтэй, мэргэшүүлэх хичээлд "С"-ээс дээш үнэлгээ авсан, гадаад хэлээр мэргэжлийн ном зохиол ашиглах чадвартай оюутан нь бакалаврын зэрэгтэй байх шаардлагыг хангана.

Б.2: Мэргэжилтний мэдлэг: Эхний 2 жилд: Түрк хэлийг 4 чадвар (сонсох, ярих, бичих, унших болон хэл зүй үгийн сангийн)-ын хүрээнд дэлхийн стандартын зохих түвшинд онол, практикийг хослуулан эзэмшинэ. Монгол үндэстний хийгээд дэлхийн түүх, соёл иргэншил, угсаатны талаарх мэдлэгээ ахисан түвшинд гүнзгийрүүлэн судалж, харь соёлыг судлах суурь мэдлэгтэй болно. Дараагийн 2 жилд: Түрк хэлийг онол практикийг хослуулан ахисан түвшинд гүнзгийрүүлэн эзэмшинэ. Хэд хэдэн гадаад хэлийг зэрэгцүүлэн сурах боломжтой. Гадаад хэлийг зэрэгцүүлэн сурах онол, практикийн үндэс, орчуулах, хэлмэрчлэх ухааны үндсэн мэдлэг эзэмшинэ. Нийгэм, улс төр, эрхзүй, сурвалж бичгийн орчуулга хийх дадал, чадвар эзэмшинэ. Аль нэг бүс нутаг, орон, үндэстнийг дагнаж, тухайн бүс нутгийн үндэстний нийгэм соёл, угсаатан зүй, түүх, сурвалж бичгийн талаар судалж, мөн харь соёлыг ойлгох, соёл-иргэншлийг харьцуулах, монгол үндэстний соёл, сэтгэлгээний тухай мэдлэгээ гүнзгийрүүлэн батжуулах, даяаршил болон соёл иргэншлийн чиг хандлагын тухай, Монгол дахь гадаад судлалын суурь мэдлэг эзэмшинэ. Мөн нийгмийн өөрчлөлтийг давж чадах мэдлэгийн үндсийг олгох юм.

Б.3: Мэргэжилтний чадвар: Олон улс, бүс нутгийн шинжтэй үйл явдал, асуудлыг шинжлэх ухааны үндэслэлтэй задлан шинжлэх, нийгэм соёл, хүмүүнлэгийн шинжлэх ухааны аргуудыг мэргэжлийн болон нийгмийн янз бүрийн хэлбэрийн үйл ажиллагаанд хэрэглэдэг байх. Түрк хэл, олон улс судлалын онол практикийн мэдлэгээ шинжлэх ухааны бусад салбарын мэдлэгтэй хослуулан хөгжүүлэх, олон улс, бүс нутаг судлалын асуудлыг бусад салбарын хүрээнд нягт уялдуулан судлах, бусад салбарын үйл ажиллагаанд хэрэглэдэг байх. Түрк хэлийг ашиглан мэдлэг, мэдээлэл олж авах, боловсруулах, харьцуулах, дүн шинжилгээ хийх, тайлбарлах, илтгэх, харилцаа тогтоох, өөрийгөө таниулах, Түрк хэлийг мэргэжлийн үйл ажиллагаанд ашигладаг байх. Багаар хоршин ажиллах, харилцааны болон дипломат соёлтой байх, сонгон суралцсан чиглэлээрээ аль ч байгууллагын үйл ажиллагааны бүх түвшинд ажилладаг байх. Соёлын үнэт зүйлсийг мэдэх, бусад үндэстэн, бүс нутаг болон өөрийн улс орны түүх соёлыг хүндэтгэх, олон соёлын харилцааг ойлгох, өөрийн соёлоор бахархдаг байх. Бодит байдлыг ойлгох, өөрчлөлтөнд зохицож, ирээдүйд хийх зүйлийнхээ талаар эрэл хайгуул хийж, түүндээ өргөн цар хүрээгээр хандаж, ерөнхийд нь бодож шийдвэр гаргах, зорилгоо бүтээлчээр хэрэгжүүлэхийн төлөө тууштай байх, шинэ мэдлэг, дадал чадвар олж авах, тасралтгүй бие даан суралцах, өөрийгөө хөгжүүлэх, судалж буй зүйл, эсвэл салбарынхаа цар хүрээг өргөсгөж өөр талаас нь харах, шүүмжлэлтэй байх, мэдлэгээ амьдралдаа болон нийгэмтэйгээ холбож чаддаг байх.

• Элсэгч/оюутны эрэлт хэрэгцээ
• Түрэг судлалын мэргэжлээр жил бүр дунджаар 15 оюутан элсэж, 12оюутан төгсөж байна.
• Монгол Улсад Түрэг судлаач мэргэжлээр мэргэжилтэн бэлтгэж байгаа цор ганц тэнхим буй нь тус мэргэжлийн зах зээлийн эрэлт хэрэгцээ их байгааг харуулж байна.
• Тухайн мэргэжлээр төгссөн оюутнууд зөвхөн энэ мэргэжлээр ажиллах төдийгүй хувийн болон төрийн бусад байгууллагад ажиллаж байгаа нь энэхүү мэргэжлийн хөрвөх чадвар илүү байгааг харуулж байна.
• Монгол нутаг дахь эртний түрэг угсаатны түүх соёлыг судлах ажил эрчимжиж байгаа өнөө үед уг мэргэжилтний шинжлэх ухаан, боловсрол, аялал жуулчлалын салбар дахь зах зээл хангалттай байна.
• Энэхүү мэргэжлээр төгсөж байгаа оюутнууд нь эртний түрэг угсаатны түүх, соёл мөн түүнчлэн орчин цагийн түрк хэл хэл шинжлэл, орчуулгын тухай мэдлэг мэргэжлийн зохих түвшний чадвартай мэргэжилтэн төгсдөг тул зах зээлийн эрэлт хэрэгцээ зохих түвшинд байна

Нийгмийн шаардлага:

• Гадаад хэл сурах, сургах нь тодорхой стандартын дагуу хэрэгжих цогц бодлого бөгөөд энэ нь өнөөгийн нийгмийн зүй ёсны шаардлага болоод байна.
• Ардчилсан нийгмийг зохион байгуулах, зах зээлийн харилцааг нээлттэй хөгжүүлж, зөв төлөвшүүлэхэд гадаад хэлний стандарт мэдлэг зайлшгүй шаардлагатай байгаа бөгөөд боловсролын салбарт тухайн мэргэжлээр төгссөн боловсон хүчний хэрэгцээ өсөн нэмэгдсээр байна.
• Өнгөрсөн хугацаанд БСШУЯ-наас тус сургуульд олгосон Түрэг судлалын ангид элсэгчдийн хяналтын тоо буурахгүй хэвээр байгаа нь энэ мэргэжлийн нийгмийн эрэлт хэрэгцээ их байгааг давхар баталж байна